Dedim: artık bilgiden yana eksiğim yok;
Şu dünyanın sırına ermişim az çok.
Derken aklım geldi başıma, bir de baktım:
Ömrüm gelip geçmiş, hiçbir şey bildiğim yok
Ömer Hayyam ya da gerçek adıyla Giyaseddin Ebu'l Feth Bin İbrahim El Hayyam 18.mayıs.1048 tarihinde İran’ın Nişabur kentinde dünyaya gelmiştir. İbni Sina’dan sonra doğunun yetiştirdiği en büyük bilgin olarak kabul edilen Ömer Hayyam İran ve Doğu edebiyatında yukarıda da örnek vererek başladığımız rubainin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Ömer Hayyam’ın rubaileri batıda birçok dile çevrilmiş olup onun adına birçok dernekte kurulmuştur. Rubaileri dışında astronomi, matematik, tıp ve fizik alanlarında birçok eseri bulunmaktadır.
Matematik, astronomi, fizik gibi bilimler dışında şiir ve müzikle de yakından ilgilenen Ömer Hayyam yaşadığı dönemde daha çok bir bilin olarak ün kazanmıştır. Selçuklular döneminde yaşamış olan Ömer Hayyam o dönem için İran’ın en büyük bilim şehirleri olan Horasan, Buhara, Mery ve Behl gezmiş hatta Bağdat’a kadar gitmiştir. Zamanın birçok hükümdarından yakın ilgi gördü. Özellikle Selçuklu Sultanı Melik Şah ve Karahanlı Şemsülmülk'ten büyük ilgi gördü. Birçok hükümdarın saraylarında ağırlandı. Hatta devlet yönetimi konusunda bilgisine başvuruldu. Hatta arkadaş oldukları söylenen Ömer Hayyam, Hasan Sabbah ve Nizamülk üçlüsünden Nizamülk’ün Ömer Hayyam’a bilgisine çok güvendiğinden devlet yönetiminde kendisinden yardım istediği fakat Hayyam’ın saray entrikalarına bulaşmak istemediğinden bu teklifi geri çevirdiği birçok eserde konu edilmiştir.
Gerek yaşadığı dönemde gerekse de sonraki yüzyıllarda büyük bir dahi olarak anılan Hayyam birçok dalda eserler ve şiirler yazdı. Cebir ve risale alanında da birçok çalışma yapan Hayyam aynı zamanda binom açılımı ve bu açılımda kullanılan katsayıları bulan ilk kişidir. Ömer Hayyam’ın en büyük eseri yine bu daldaki Cebir risalesidir. Bilinenlerin dışında bilinmeyen birçok eserin isimsiz kahramanı olan Hayyam güneş takvimi olarak da bilinen Celali takvimi 21 Mart1079 da büyük emek vererek tamamlamıştır. Günümüzde kullanılan gregoryen takvimine göre aslına bakarsanız çok daha başarılı bir takvimdir. Celali takvimi 5000 bin yılda bir gün hata verirken Gregoryen takvimi 3330 yılda bir gün hata vermektedir.
Ama bu bilimsel çalışmalarla değil de en çok rubailerle tanınmasının nedeni oldukça kolay anlaşılan, akıcı ve açık bir dil kullanmasıdır. Yaşadığı dönemde yaşadıklarını, gözlemlediklerini ve düşündüklerini açık ve yalın bir dille rubailerine dökmüştür. İnsanoğlunun gereceğe ancak ve ancak akıl ve sağduyu ile ulaşabileceğini savunmuş bunu rubailerin de dile getirmiştir. Ama zaman zaman bu durum onun başını ağrıtsa da o yine de bildiklerine ve inandıklarına savunmaktan geri kalmamıştır. Hayyam’ın bu şekilde yazdığı bilinen iki yüz kadar rubaisi olduğu bilinmektedir.
"Horasan'ın yıldızı; İran'ın ve Irak'ın dâhisi, feylesofların prensi Ömer"şeklinde anılan Ömer Hayyam 4 Aralık 1131 yılında doğduğu şehir olan Nişabur’da geriye birçok eser bırakarak hayata gözlerini yummuştur.
Ömer Hayyam’ın yazdığı eserlerden sadece on sekiz tanesinin adı bilinmektedir. Bunlar,
1) Ziyc-i Melikşahi. (Astronomi ve takvime dair, Melikşah'a ithaf edilmiştir)
2) Kitabün fi'l Burhan ül Sıhhat-ı Turuk ül Hind. (Geometriye dair)
3) Risaletün fi Berahin İl Cebr ve Mukabele. (Cebir ve denklemlere dair)
4) Müşkilat'ül Hisab. (Aritmetiğe dair)
5) İlm-i Külliyat (Genel prensiplere dair)
6) Nevruzname (Takvim ve yılbaşı tespitine dair)
7) Risaletün fil İhtiyal li Marifet. (Altın ve gümüşten yapılmış bir cisimde altın ve gümüş miktarının bilinmesine dair. Almanya Gotha kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.)
8) Risaletün fi Şerhi ma Eşkele min Musaderat(Öklid'in bir probleminin çözülmesi metoduna dair, Hollanda Leiden kütüphanesinde bir nüshası vardır. F. Woepcke fransızcaya çevirmiştir.)
9) Risaletün fi Vücud (Felsefede ontoloji bahsine dair. Britanya kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.)
10) Muhtasarun fi't Tabiiyat (Fizik İlmine dair)
11) Risaletün fi'l Kevn vet Teklif (Felsefeye dair)
12) Levazim'ül Emkine (Meskûn yerlerin iklimi ve hava değişikliklerine dair)
13) Fil Cevab Selaseti Mesâil ve fi Keşfil Hicab (Üç meseleye cevap ve alemde zıtlığın zorunlu olduğuna dair)
14) Mizan'ül Hikem (Pırlantalı eşyaların taşlarını çıkarmadan kıymetini bulmanın yöntemine dair)
15) Abdurrahman'el Neseviye Cevab (Hak Teâlâ'nın alemleri yaratmasının ve insanları ibadetle yükümlü kılmasının hikmetine dair)
16) Nizamülmülk (Arkadaşı olan vezirin biyografisi)
17) Eş'arı bil Arabiyye (Arabça rûbaileri)
18) Fil Mutayat (İlim prensipleri)
Şu dünyanın sırına ermişim az çok.
Derken aklım geldi başıma, bir de baktım:
Ömrüm gelip geçmiş, hiçbir şey bildiğim yok
Ömer Hayyam ya da gerçek adıyla Giyaseddin Ebu'l Feth Bin İbrahim El Hayyam 18.mayıs.1048 tarihinde İran’ın Nişabur kentinde dünyaya gelmiştir. İbni Sina’dan sonra doğunun yetiştirdiği en büyük bilgin olarak kabul edilen Ömer Hayyam İran ve Doğu edebiyatında yukarıda da örnek vererek başladığımız rubainin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Ömer Hayyam’ın rubaileri batıda birçok dile çevrilmiş olup onun adına birçok dernekte kurulmuştur. Rubaileri dışında astronomi, matematik, tıp ve fizik alanlarında birçok eseri bulunmaktadır.
Matematik, astronomi, fizik gibi bilimler dışında şiir ve müzikle de yakından ilgilenen Ömer Hayyam yaşadığı dönemde daha çok bir bilin olarak ün kazanmıştır. Selçuklular döneminde yaşamış olan Ömer Hayyam o dönem için İran’ın en büyük bilim şehirleri olan Horasan, Buhara, Mery ve Behl gezmiş hatta Bağdat’a kadar gitmiştir. Zamanın birçok hükümdarından yakın ilgi gördü. Özellikle Selçuklu Sultanı Melik Şah ve Karahanlı Şemsülmülk'ten büyük ilgi gördü. Birçok hükümdarın saraylarında ağırlandı. Hatta devlet yönetimi konusunda bilgisine başvuruldu. Hatta arkadaş oldukları söylenen Ömer Hayyam, Hasan Sabbah ve Nizamülk üçlüsünden Nizamülk’ün Ömer Hayyam’a bilgisine çok güvendiğinden devlet yönetiminde kendisinden yardım istediği fakat Hayyam’ın saray entrikalarına bulaşmak istemediğinden bu teklifi geri çevirdiği birçok eserde konu edilmiştir.
Gerek yaşadığı dönemde gerekse de sonraki yüzyıllarda büyük bir dahi olarak anılan Hayyam birçok dalda eserler ve şiirler yazdı. Cebir ve risale alanında da birçok çalışma yapan Hayyam aynı zamanda binom açılımı ve bu açılımda kullanılan katsayıları bulan ilk kişidir. Ömer Hayyam’ın en büyük eseri yine bu daldaki Cebir risalesidir. Bilinenlerin dışında bilinmeyen birçok eserin isimsiz kahramanı olan Hayyam güneş takvimi olarak da bilinen Celali takvimi 21 Mart1079 da büyük emek vererek tamamlamıştır. Günümüzde kullanılan gregoryen takvimine göre aslına bakarsanız çok daha başarılı bir takvimdir. Celali takvimi 5000 bin yılda bir gün hata verirken Gregoryen takvimi 3330 yılda bir gün hata vermektedir.
Ama bu bilimsel çalışmalarla değil de en çok rubailerle tanınmasının nedeni oldukça kolay anlaşılan, akıcı ve açık bir dil kullanmasıdır. Yaşadığı dönemde yaşadıklarını, gözlemlediklerini ve düşündüklerini açık ve yalın bir dille rubailerine dökmüştür. İnsanoğlunun gereceğe ancak ve ancak akıl ve sağduyu ile ulaşabileceğini savunmuş bunu rubailerin de dile getirmiştir. Ama zaman zaman bu durum onun başını ağrıtsa da o yine de bildiklerine ve inandıklarına savunmaktan geri kalmamıştır. Hayyam’ın bu şekilde yazdığı bilinen iki yüz kadar rubaisi olduğu bilinmektedir.
Ömer Hayyam’ın yazdığı eserlerden sadece on sekiz tanesinin adı bilinmektedir. Bunlar,
1) Ziyc-i Melikşahi. (Astronomi ve takvime dair, Melikşah'a ithaf edilmiştir)
2) Kitabün fi'l Burhan ül Sıhhat-ı Turuk ül Hind. (Geometriye dair)
3) Risaletün fi Berahin İl Cebr ve Mukabele. (Cebir ve denklemlere dair)
4) Müşkilat'ül Hisab. (Aritmetiğe dair)
5) İlm-i Külliyat (Genel prensiplere dair)
6) Nevruzname (Takvim ve yılbaşı tespitine dair)
7) Risaletün fil İhtiyal li Marifet. (Altın ve gümüşten yapılmış bir cisimde altın ve gümüş miktarının bilinmesine dair. Almanya Gotha kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.)
8) Risaletün fi Şerhi ma Eşkele min Musaderat(Öklid'in bir probleminin çözülmesi metoduna dair, Hollanda Leiden kütüphanesinde bir nüshası vardır. F. Woepcke fransızcaya çevirmiştir.)
9) Risaletün fi Vücud (Felsefede ontoloji bahsine dair. Britanya kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.)
10) Muhtasarun fi't Tabiiyat (Fizik İlmine dair)
11) Risaletün fi'l Kevn vet Teklif (Felsefeye dair)
12) Levazim'ül Emkine (Meskûn yerlerin iklimi ve hava değişikliklerine dair)
13) Fil Cevab Selaseti Mesâil ve fi Keşfil Hicab (Üç meseleye cevap ve alemde zıtlığın zorunlu olduğuna dair)
14) Mizan'ül Hikem (Pırlantalı eşyaların taşlarını çıkarmadan kıymetini bulmanın yöntemine dair)
15) Abdurrahman'el Neseviye Cevab (Hak Teâlâ'nın alemleri yaratmasının ve insanları ibadetle yükümlü kılmasının hikmetine dair)
16) Nizamülmülk (Arkadaşı olan vezirin biyografisi)
17) Eş'arı bil Arabiyye (Arabça rûbaileri)
18) Fil Mutayat (İlim prensipleri)