Radyasyonun insan sağlığına etkisine değinmeden önce kısaca radyasyonun ne olduğu hakkında bilgi vermekle başlamayı uygun görüyorum.
![RADYASYONUN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ NELERDİR?]( "RADYASYONUN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ NELERDİR?")
Radyasyon kısaca parçacıklar halindeki enerji yayılımıdır. U noktadan yola çıkarak eğer ki bir madde içerisindeki nötronların sayısı o atomun içinde bulunan proton sayısının üzerindeyse o madde ışın yayarak parçalanma gerçekleştirmektedir. Bu parçalanmadan kaynaklı ortaya çıkan ışınlar ise gama, beta ve alfa ışınlarıdır. Bu şekilde parçalanma gösteren maddelere de radyoaktif maddeler olarak ifade edilirler.
Doğada kendiliğinden var olan radyasyonlara radon ışınları ve kozmik ışıklar olarak adlandırılırlar. Bu ışınlar soluduğumuz havada, içtiğimiz suda ayak bastığımız toprakta bulunmaktadır. Birde hepinizin de bildiği gibi insanoğlunun bu konuda yaptığı çalışmalar sonucu ortaya çıkan doğal olmayan radyasyon etkisi vardır.
Ve bu iki unsur arasında karşılaştırma yaptığımızda aslına bakarsanız doğal yollardan oluşan radyasyondan çok daha fazla etkilenmekteyiz.
Bu durumda radyasyonun canlı hücrelere etkisi nedir? Sorusuna cevap arayacak olursak,
Radyoaktif maddelerin hücre ile karşılaşması neticesinde ortaya çıkan ısı, uyarma ve iyonizasyon oluşmaktadır. Bu karşılaşma sonucu meydana gelen olaylar sonrasında ise geçici ve kalıcı olarak kimyasal ve biyolojik etkiler ortaya çıkmaktadır. Bu etkiler hücrenin yapısında bulunan RNA, DNA ve su moleküllerine bulaşabilir. Bunun neticesinde ortaya iki çeşit etki çıkmaktadır.
Bunlar;
►Doğrudan etkilenme; RNA’larda ya da başka bir değişle makromoleküllerde görülmektedir. Bu etkiyle birlikte moleküller yapmalarını gereken işlevleri yerine getiremeyebilirler. Fakat burada diğer moleküller devreye girip işlevi tamamlayabilirler. Fakat hücre üzerinde böyle bir anahtar etkisi bulunmadığından çok daha fazla etkilenirler.
Bu nedenle DNA çok daha fazla zarar görür. Yani kromozomlarda ve kalıtsal etki barından noktalarda olumsuz sonuçları çok daha bariz olarak ortaya çıkar. Bir sonraki ırkta ciddi bozulmalar, genetik değişiklikler görülebilmektedir. Ki dünya tarihinde radyasyona maruz kalan kişilerin daha sonra dünyaya getirdikleri çocuklarda bunun örneklerine rastlanmıştır. Hatta bu etkiler birkaç kuşak ilerilere kadar gidebilmektedir.
►Dolaylı yoldan etkilenme; Suda bulunan moleküllerin iyonizasyonu ile meydana gelen ve serbest köklerin kimyasal yapıya verdiği zarar olarak tanımlanmaktadır.
Bu etkilenme daha çok tıbbi alanlardan dolayı aldığımız bir etkilenmedir. Ve ne yazınki günümüzde henüz radyasyonun izolasyonu mümkün olmadığından bu zararın önüne geçilememektedir.
Radyasyonun insan sağlığına zararlarını safhalara ayırmak istersek de hücresel düzeyde ve doku ile sistem üzerinde etki olmak üzere iki bölümde incelenmektedir.
►Hücresel Düzeyde Etki: Adından da anlaşılacağı gibi hücreler üzerindeki kırılmalar sonucu ortaya çıkan etkidir.
►Doku ve Sistem Düzeyinde Etki:İkiye ayıracak olursak eğer somatik ve genetik etki olarak kendi içinde ayrılma göstermektedir. Radyasyonun bulaşma oranı arttıkça etkisinde de o oranda artış olmaktadır.
Doğada kendiliğinden var olan radyasyonlara radon ışınları ve kozmik ışıklar olarak adlandırılırlar. Bu ışınlar soluduğumuz havada, içtiğimiz suda ayak bastığımız toprakta bulunmaktadır. Birde hepinizin de bildiği gibi insanoğlunun bu konuda yaptığı çalışmalar sonucu ortaya çıkan doğal olmayan radyasyon etkisi vardır.
Ve bu iki unsur arasında karşılaştırma yaptığımızda aslına bakarsanız doğal yollardan oluşan radyasyondan çok daha fazla etkilenmekteyiz.
Bu durumda radyasyonun canlı hücrelere etkisi nedir? Sorusuna cevap arayacak olursak,
Radyoaktif maddelerin hücre ile karşılaşması neticesinde ortaya çıkan ısı, uyarma ve iyonizasyon oluşmaktadır. Bu karşılaşma sonucu meydana gelen olaylar sonrasında ise geçici ve kalıcı olarak kimyasal ve biyolojik etkiler ortaya çıkmaktadır. Bu etkiler hücrenin yapısında bulunan RNA, DNA ve su moleküllerine bulaşabilir. Bunun neticesinde ortaya iki çeşit etki çıkmaktadır.
Bunlar;
►Doğrudan etkilenme; RNA’larda ya da başka bir değişle makromoleküllerde görülmektedir. Bu etkiyle birlikte moleküller yapmalarını gereken işlevleri yerine getiremeyebilirler. Fakat burada diğer moleküller devreye girip işlevi tamamlayabilirler. Fakat hücre üzerinde böyle bir anahtar etkisi bulunmadığından çok daha fazla etkilenirler.
Bu nedenle DNA çok daha fazla zarar görür. Yani kromozomlarda ve kalıtsal etki barından noktalarda olumsuz sonuçları çok daha bariz olarak ortaya çıkar. Bir sonraki ırkta ciddi bozulmalar, genetik değişiklikler görülebilmektedir. Ki dünya tarihinde radyasyona maruz kalan kişilerin daha sonra dünyaya getirdikleri çocuklarda bunun örneklerine rastlanmıştır. Hatta bu etkiler birkaç kuşak ilerilere kadar gidebilmektedir.
►Dolaylı yoldan etkilenme; Suda bulunan moleküllerin iyonizasyonu ile meydana gelen ve serbest köklerin kimyasal yapıya verdiği zarar olarak tanımlanmaktadır.
Bu etkilenme daha çok tıbbi alanlardan dolayı aldığımız bir etkilenmedir. Ve ne yazınki günümüzde henüz radyasyonun izolasyonu mümkün olmadığından bu zararın önüne geçilememektedir.
Radyasyonun insan sağlığına zararlarını safhalara ayırmak istersek de hücresel düzeyde ve doku ile sistem üzerinde etki olmak üzere iki bölümde incelenmektedir.
►Hücresel Düzeyde Etki: Adından da anlaşılacağı gibi hücreler üzerindeki kırılmalar sonucu ortaya çıkan etkidir.
►Doku ve Sistem Düzeyinde Etki:İkiye ayıracak olursak eğer somatik ve genetik etki olarak kendi içinde ayrılma göstermektedir. Radyasyonun bulaşma oranı arttıkça etkisinde de o oranda artış olmaktadır.